Wat is klank?

Wat is klank?

Klank en geluid als natuurkundig fenomeen


auteur: Berry Vermolen
gepubliceerd dd. 2006-06-28

Klank is de aanduiding voor het totaal aan eigenschappen van een geluid. De eigenschappen die een klank bepalen zijn toonhoogte (frequentie), klankkleur (timbre), luidheid (volume, sterkte, amplitude), de aanzet (attack, prefix), en de duur (aanzwellen, aanhouden, uitsterven).

Als we het hebben over toonhoogte bedoelen we de grondtoon van een klank. Dit is de laagste toon waaruit een klank is opgebouwd. De andere tonen van de klank noemen we de boventonen. Deze bepalen samen de klankkleur. Elk instrument, elke stem, elke klank, heeft een eigen klankkleur. Samen met de aanzet van een klank dragen deze in belangrijke mate bij aan de herkenning van de klankbron.

De klankbron zet lucht in beweging: de lucht gaat trillen. We spreken hier over geluidsgolven. Elke toon heeft een trillingsfrequentie, en ons oor kan deze luchttrillingen opvangen en doorgeven aan de hersenen waardoor wij geluid kunnen waarnemen. Als een geluid een regelmatige trillingsfrequentie heeft, noemen wij dit klank of geluid. Ontbreekt deze regelmaat, dan noemen wij het ruis.
Bij een geluidsbron kun je denken aan het laten trillen van een trommelvel door erop te slaan; stembanden en de mondholte; een snaar van een gitaar met daarbij een klankkast of luidspreker.

Klankkleur wordt ook wel timbre genoemd. De verhouding van de sterkte van de boventonen ten opzichte van elkaar en de grondtoon bepalen de klankkleur. We kunnen ook zeggen: de sterkte van de trillingen waaruit de geluidsgolf is samengesteld. Elk geluid heeft een eigen klankkleur wat maakt dat wij een stem of instrument, een muzikant of popband, kunnen herkennen.

Het volume kunnen we omschrijven als de luchtdrukverschillen die door de klankbron worden geproduceerd. Hierbij is het verloop van de klankproductie in de tijd van belang. Een geluid heeft altijd een begin, midden en einde; het kan aanzwellen, heeft een bepaalde duur, en zal weer uitsterven. In een artikel over klank in de Wikipedia lezen we dat de duur van het uitsterven bepalend is voor wat we noemen de helderheid van het geluid.

Hoe nemen wij klank waar?

Geluid is een verschijnsel van trillingen van de lucht. Bij hoger volume kunnen wij dit voelen (luchtdruk), en bij erg hoge volumes kunnen zelfs jouw hoofdhaar of wijde broekspijpen gaan wapperen. Toch nemen wij geluid in eerste instantie waar via onze oren. Deze vangen de geluidstrillingen in de lucht op en geven dit via ons zenuwstelsel door aan de hersenen.
De mens heeft twee oren. Dit heeft als belangrijke functie dat wij dan de richting kunnen bepalen en weten van waar het geluid komt.

Elk oor kent een oorschelp die helpt om het geluid op te vangen. Verder zijn er drie kleine botjes: hamer, aanbeeld, en stijgbeugel; het trommelvlies; en het binnenoor. Dit binnenoor heeft de vorm van een slakkenhuis. Trillingen die zijn opgevangen worden doorgegeven aan het ovale vester, een vlies aan het begin van het slakkenhuis. Hierachter zit vocht dat gaat bewegen door de trilling van het vlies. Langs de wanden van het slakkenhuis zitten kleine haartjes: de

uiteinden van de gehoorzenuwen. Het vocht beweegt, de haartjes nemen dit over, en vertalen de beweging naar signalen die door de zenuwen naar de hersenen worden getransporteerd. In de hersenen wordt deze informatie dan verwerkt en daar ontstaat de ervaring en mogelijk een reactie (emotie, kennis, actie) op het waargenomen geluid.

Het menselijk oor kan geluid waarnemen met toonhoogten van ongeveer 100 Hertz tot ongeveer 20.000 Hertz (Hertz = aantal trillingen per seconde). Dit kan per persoon verschillen, en de bovengrens zal bij kinderen hoger zijn dan bij volwassenen. Als mensen ouder worden, en als men blootgesteld wordt aan te hoge volumes, kan het vermogen om hoge tonen te horen afnemen. Dit kan gebeuren bij popconcerten of bij mensen die met machines werken die veel geluid produceren.

Hoe ervaren wij klank?

Aan de ervaring van klank is deze website gewijd. Je kunt artikelen over normale en afwijkende ervaringen lezen, of kort nieuws over opmerkelijke zaken die betrekking hebben op het ervaren van klank en geluid. Er zijn besprekingen van (delen van) boeken en cd’s, informatie over opleidingen, links naar andere websites, en nog veel meer. We willen ook zoveel mogelijk klankvoorbeelden gaan aanbieden, van dierengeluiden tot muziekinstrumenten. Klik maar rond. Een handige ingang kan zijn het overzicht in secties dat je vindt onder in het menu onder Artikelen. Gebruik anders de zoekfuncties, via het menu onder Zoeken. Veel plezier.

Bronnen

Als bron voor dit artikel over klank is de tekst gebruikt zoals die 28 juni 2006 stond op de website nl.wikipedia.org/wiki/Klank. Dit is door de auteur van dit artikel bewerkt en aangevuld met kennis vanuit zijn studie muziekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Deze tekst zal waar nodig en mogelijk worden herzien en aangevuld met enkele afbeeldingen en extra bronnen-informatie.

Klank wordt bestudeerd in de taalwetenschap en de akoestiek. Akoestiek is bijvoorbeeld een onderdeel van muziekwetenschap. Vanuit de medische wetenschap wordt gekeken naar klankwaarneming. Informatie is beschikbaar vanuit onderzoek op gebied van doven en slechthorenden. Een andere ingang is muziektherapie, waar gewerkt wordt met muziek, klank en geluid om mensen te activeren of genezen. Klank en geluid kunnen we op zichzelfstaand (sirene van een ziekenauto), als spraak (taal) of muziek (ook een taal) bestuderen als communicatiemiddel waarbij aan geluid een (vaste) betekenis wordt toegekend. Een laatste gebied wat genoemd kan worden is muziekpsychologie.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *